Ondervoeding
Wat is ondervoeding?
Er is sprake van ondervoeding bij een acuut of chronisch tekort aan energie (calorieën), eiwitten en andere voedingsstoffen. Ondervoeding gaat meestal samen met (ongewenst) gewichtsverlies. Soms is het gewicht wel in orde maar kan iemand niet genoeg eten waardoor hij/zij te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt. De spiermassa neemt dan af. Dit heeft krachtverlies tot gevolg en een afname van de weerstand. Een ondervoed persoon is vatbaarder voor ziekten, heeft een grotere kans op complicaties en functioneert minder goed. Herstel gaat veel langzamer en de conditie neemt af. Ondervoeding heeft, kortom, een grote invloed op gezondheid en kwaliteit van leven.Ook iemand met overgewicht die in korte tijd veel gewicht verliest kan ondervoed zijn.
Wanneer is sprake van ondervoeding?
Volwassenen: als iemand in de laatste 6 maanden 10% van zijn gewicht is kwijtgeraakt of meer dan 5% in de laatste maand. Of bij een BMI van minder dan 18,5. Bij COPD mag de BMI niet onder de 21 komen!Ouderen: hier geldt hetzelfde als bij volwassenen. Alleen gaan we bij ouderen al van ondervoeding uit bij een BMI lager dan 20.
Kinderen: een afbuigende groei- en gewichtscurve is een indicatie van ondervoeding.
Gevolgen van ondervoeding
- Hogere sterftekans
- Langzamer herstel en meer complicaties
- Afname gewicht en spiermassa
- Lichamelijke en geestelijke achteruitgang
- Verminderde kwaliteit van leven
- Langere ziekenhuisopname
- Verminderde weerstand
- Vertraagde wondgenezing
3 typen ondervoeding
Wasting: door sociale, psychologische en/of medische problemen eet iemand te weinig. De spiermassa neemt zo'n 20-30% af. Wasting kan optreden bij bijvoorbeeld verwaarlozing, kauw- en slikproblemen, malabsorptie, alcoholisme en anorexia nervosa.Cachexie: ontstaat door ziekte en de invloed daarvan op de opname van voedsel. Er treedt tot wel 70% verlies aan spiermassa op. Cachexie treedt op in de terminale fase van ziekten als kanker, hartfalen en aids.
Sarcopenie: komt vooral voor bij ouderen door o.a. verminderde eetlust, minder beweging en chronische ziekten. Het gewicht bij sarcopenie kan gelijk blijven waardoor de ondervoeding soms pas laat ontdekt wordt.
Veroudering veroorzaakt verlies spiermassa (vanaf 30-jarige leeftijd) van 3-8% per 10 jaar.
Risicogroepen ondervoeding
Het risico op ondervoeding is verhoogd bij:- kwetsbare ouderen thuis, in een verzorgingshuis of woonzorgcentrum
- patiënten die meerdere ziekten hebben, chronisch ziek (COPD, CVA, decubitus, dementie, depressie, hartfalen, inflammatoire darmziekten, maligniteiten, reumatoïde artritis) zijn of veel medicatie gebruiken
- lichamelijke beperkingen
- niet passende gebitsprothese, kauw- of slikproblemen
- patiënten die recent zijn opgenomen in het ziekenhuis
- psychosociale problemen en verwaarlozing
- alcohol- of drugsmisbruik
Instrumenten die de dietist gebruikt om ondervoeding te meten
Om te bepalen of er sprake is van ondervoeding gebruiken we bij DieetPlaneet de volgende meetinstrumenten.- BMI: (body mass index; verhouding tussen lichaamslengte en -gewicht)
- De SNAQ (Short Nutritional Assessment Questionnaire): een lijst met drie vragen met daaraan gekoppeld een voedingsbehandelplan. Voor ouderen is er de SNAQ65+. Als bij ouderen de bovenarmomtrek minder dan 25 cm is, is dat ook indicatie voor ondervoeding.
- Knijpkrachtmeter: de spierkracht kan worden gemeten door middel van een handknijpmeter.
Factoren die de voedingsstatus bepalen bij ouderen
| Fysisch | Psychisch | Sociaal | Medisch |
| Afnemende smaak en geur | Depressie | Mogelijkheid om boodschappen te doen | Kauwproblemen |
| Verminderde mobiliteit (spieren/ botten) | Angst | Mogelijkheid om eten te bereiden | Slikproblemen |
| Vertraagde opname | Eenzaamheid | Financiële status/ armoede | Ziekte |
| Ontregeling van het verzadigingsgevoel | Veranderingen in de levenssituatie | Minder dagelijkse dingen kunnen uitvoeren | Medicijnen |
| Minder maagzuur | Verdriet | Alleen eten | Alcoholverslaving |
| Minder vetvrije lichaamsmassa | Zwaarmoedigheid | Dementie |
Hoe kan de diëtist helpen bij ondervoeding (in de thuissituatie, bij kwetsbare ouderen, ondergewicht en ziektebeelden zoals COPD en kanker)
De diëtist is verantwoordelijk voor de diagnose ondervoeding en het opstellen van een voedingsbehandelplan. Eerst kijkt zij of de ondervoeding via de normale voeding kan worden behandeld. De diëtist maakt een berekening van de (verhoogde) behoefte en stelt een op maat gemaakt voedingsplan op. Ook bekijkt de diëtist de belemmeringen die er zijn bij het eten en drinken, zoals gebrek aan eetlust, kauw- en/of slikproblemen of een verminderde/veranderde smaak. Soms is het nodig om (tijdelijk) medische voeding voor te schrijven ter ondersteuning, zoals drinkvoeding of modules. In zeer ernstige gevallen zal de diëtist met de arts overleggen of sondevoeding overwogen moet worden. Als het nodig is gaat de diëtist op huisbezoek bij de client.
Dietisten gespecialiseerd in ondervoeding
Diëtist Shirley Zwart
Shirley is positief, energiek, enthousiast en groet elk mens met een glimlach. Ze is ervaringsdeskundige als KOPP-volwassene (Kind van een Ouder met Psychische Problemen) en heeft meerdere mensen begeleid met psychische en psychosociale problematiek. Ze staat voor een evenwichtige combinatie van goed eten (en drinken), beweging, ontspanning, slaap en activiteiten die levensvreugde geven. Zelf heeft ze te maken gehad met overgewicht én ondergewicht, en kwam erachter dat een positieve mindset allesbepalend is bij het behalen van gezondheidsdoelen.
Diëtist/ leefstijlcoach Sarah Chorho
Sarah is een doelgerichte, behulpzame diëtiste met sterke communicatieve vaardigheden. Persoonlijk advies en betrokkenheid staan bij Sarah hoog in het vaandel. Zij geniet, als haar clienten met een blij gezicht de praktijk uit lopen. Sarah vindt het belangrijk dat haar adviezen aansluiten op de persoonlijke situatie en wensen van haar cliënt.Sarah is met haar Marokkaanse roots bekend met de Arabische cultuur en beheerst, naast perfect Nederlands, ook de Marokkaanse taal en Berberse dialecten.
Sarah werkt in :
Amsterdam
Diëtist/ leefstijlcoach Saskia Peters
Met veel energie, interesse en geduld helpt zij mensen met voeding- en of bewegingsproblemen door gezamenlijk een haalbaar plan op te stellen waarbij de nadruk ligt op balans. Dit alles met als doel de gezondheid te verbeteren.In haar vrije tijd traint ze voor de marathon, houdt ze van het uitproberen van verschillende restaurantjes door heel Amsterdam maar kookt ze daarnaast ook graag met verse producten die ze vindt tijdens het struinen over de markt.
Diëtist Brunna Venceslau
Brunna is positief, warm en invoelend van aard. Zij kan direct zijn als het nodig is. Met een open houding luistert zij naar haar cliënt en analyseert de wensen en behoeften en zoekt zij samen naar praktische, passende oplossingen. Haar missie als dietist is om mensen te inspireren en begeleiden om uiteindelijk zélf de juiste keuzes te leren maken.
Brunna werkt in :
Den Haag
Diëtist Youssra el Rhoul
Youssra is empathisch, ruimdenkend en leergierig. Zij leest en leert voortdurend, en volgt de nieuwste ontwikkelingen op voeding- en leefstijlgebied op de voet. Natuurlijk omdat zij dit zelf ontzettend interessant en leuk vindt, en om jou daarmee optimaal te kunnen informeren en adviseren. Je vindt Youssra dan ook vaak met haar neus in weer een nieuw een voedingsboek, of achter haar laptop, verdiept in een docu of webinar. Liefde voor voeding en gezondheid is haar met de paplepel ingegoten: vanaf jonge leeftijd hielp zij haar opa en vader in de tuin, met het zaaien, oogsten (en eten) van groenten en vruchten. Vanuit huis uit kreeg zij zo mee dat gezond eten en leven essentiële ingrediënten zijn voor een vitale levensloop. En dit inzicht wil Youssra delen met de rest van de wereld.
Youssra werkt in :
Amsterdam