Surinaamse eetcultuur

De Surinaamse keuken is bijzonder divers. Dit komt doordat de Surinaamse bevolking uit verschillende landen afkomstig is. De Surinaamse keuken bestaat hierdoor uit een heerlijke mix: Creools (Afrika), Hindoestaans (India), Javaans (Indonesië), Chinees, Inheems, Hollands, Joods, Portugees en Libanees, alles zit erin. De Surinaamse keuken heeft veel gerechten die vanuit de traditionele keukens gefuseerd zijn tot nieuwe Surinaamse gerechten zoals Surinaamse roti, nasi goreng, bami, pom, moksalesi en moksimeti. 

Kenmerken van de Surinaamse eetcultuur

De basis van vele gerechten bestaat uit rijst, roti en aardvruchten zoals Chinese tayer, pomtayer, napi en cassave. Vaak wordt kip gebruikt, maar ook zoutvlees (gepekeld en gekruid rundvlees) en bakkeljauw (gedroogde en gezouten kabeljauw) zijn populair. Veel gebruikte groenten zijn kousenband, boulanger (aubergine), sopropo en antroewa. En bladgroenten zoals tayerblad, bitawiri, klaroen, gomawirie en amsoi: een bron van vitaminen en mineralen. Gomawirie is bijvoorbeeld rijk aan ijzer en klaroen zit bomvol calcium. In de Surinaamse keuken wordt een scala aan smaakmakers gebruikt. Denk aan knoflook, sojasaus, ketjap, maggiblokjes en gember. Om een gerecht wat pit te geven wordt er gebruik gemaakt van de (hete!) Madame Jeanette peper. Deze kan in zijn geheel meegekookt worden in een gerecht of het wordt in de vorm van sambal bij een gerecht gegeten. Verse selderij, ook wel ‘soepgroente’ genoemd, wordt in veel gerechten als basiskruid gebruikt. De Surinaamse masala, een kruidig mengsel van onder andere koriander, komijn, kurkuma, fenegriek en peper wordt gebruikt in de geliefde Surinaamse roti. In de kruidenkast mag ook de pimentkorrel (lontai) met zijn karakteristieke smaak niet ontbreken. 

Bekende Surinaamse gerechten

Indiaas
De gerechten roti, kip masala en dahl vinden hun oorsprong in de Indiase keuken. Roti is een hartige pannenkoek gemaakt van bloem en gevuld met gemalen gele erwten of aardappel. Vaak geserveerd met masala kip, lam of doks (eend), aardappelen en groenten zoals kousenband, pompoen of boulanger. Dahl is een soep gemaakt van gele spliterwten. Bekende snacks zijn bara en phulauri, beiden gemaakt van erwten-meel. Bara is een soort hartige donut gemaakt van tarwebloem, oerdi-besan (meel van zwarte mungboon) en tayerblad. Phulauri is een soort kleine oliebol met als basis gele spliterwtenmeel en spinazie. 

Creools
Bruine bonen met rijst, moksimeti, pom, heri heri en cassavesoep behoren tot de Creoolse keuken. Moksimeti betekent letterlijk ‘gemengd vlees’. Er worden verschillende soorten kip- en varkensvlees geserveerd met nasi of bami. Pom is een bekend ovengerecht gemaakt van de aardvrucht pomtayer. Heri Heri is een gerecht dat dateert uit de tijd van de slavernij. Het bestaat uit bakkeljauw, groenten (tayerblad of kousenband), verschillende gekookte aardvruchten zoals cassave, aardappel, napi (witte zoete aardappel) en gekookte bakbanaan. 

Javaans
Vanuit de Javaanse keuken kennen we de bekende saoto soep, petjil, nasi en bami. Saoto soep bestaat uit een heldere, kruidige bouillon die gevuld wordt met geplozen kip, taugé, een gekookt ei en gebakken uitjes en gebakken aardappel (een soort friet chips). Soepen worden meestal geserveerd met rijst. Petjil is een groentegerecht dat vaak bestaat uit gestoomde witte kool, kousenband, taugé en een bladgroente zoals dagoeblad. Een bekende drank uit de Javaanse keuken is dawet, gemaakt van kokosmelk, suiker en citroengras. 

Chinees
Tjauw min, foe yong hai, (Chinese) bami en nasi zijn Surinaamse gerechten die door de Chinese keuken zijn beïnvloed. Voor tjauw min worden 3 verschillende soorten varkensvlees en kip gebruikt en bami als hoofdingrediënt. De Chinese gedroogde kruidige worst, fa chong, is een van die soorten varkensvlees. Het geroosterde vlees is wat het gerecht typisch Surinaams maakt. 

Inheems
Het bekendste gerecht van de oorspronkelijke bewonders van Suriname is: Pepre watra (peperwater). Een vissoep met veel pepers en specerijen. Dit gerecht wordt gegeten met cassavebrood: cassave dat geplet en gekneed wordt tot een platte schijf die geroosterd wordt op een open houtvuur. 

Voor een goede gezondheid 

1. Portiegroottes zijn belangrijk bij het behouden van een gezond gewicht. De hoeveelheden (witte) rijst, bami of nasi kunnen groot zijn ten opzichte van de hoeveelheid groenten in een gerecht. Het advies is om dagelijks 250 gram groenten te eten. Schep er daarom nog een beetje groenten bij!
2. Een gerecht is snel erg koolhydraatrijk door meerdere koolhydraatrijke ingrediënten in een gerecht. Denk aan roti met aardappelen of pom én rijst. Als je diabetes hebt is dit een belangrijk aandachtspunt.
3. De gerechten zijn vaak heerlijk op smaak door de verschillende smaakmakers. Een aantal zijn zeer natriumrijk, bijvoorbeeld trassie, maggieblokjes, ketjap, aromat, ve-tsin en adjinomoto. Gebruik er niet te veel van en kies meer voor kruiden en specerijen zoals gember, lontai, soepgroenten, knoflook en ui. 
4. Veel basisingrediënten zoals witte rijst, bami-noodles, bakbanaan en cassave bevatten weinig vezels. Combineer/ vervang ze door vezelrijke keuzes zoals volkoren pasta, zilvervliesrijst, volkoren basmatirijst, aardappelen, peulvruchten en volkoren meel. Vezels zijn onder meer goed voor je darmen en cholesterolgehalte.
5. Pittige en vetrijk eten kunnen maag-darmklachten veroorzaken. Wat minder peper nemen dus, als je hier last van hebt.
6. Kokosmelk, kokosolie en producten die in veel olie zijn gebakken zoals bara of teloh (gefrituurde cassave) bevatten veel (verzadigd) vet. Let daarom op de hoeveelheden.

Hoe de diëtist helpt

De diëtist kijkt samen met jou naar je eetpatroon en je hulpvraag. Ze geeft je tips en aanbevelingen om je gerechten smaakvol te houden en ook gezonder. Rekening houdend met jouw (Surinaamse) manier van eten en met kennis van de producten en gewoontes. Een op maat gemaakt advies helpt je om je leefstijl op een duurzame manier te veranderen.

Dietisten gespecialiseerd in Surinaamse eetcultuur